Extinction Rebellion eylem taktiğini değiştirdi

2022’nin son günlerinde Extinction Rebellion İngiltere’nin beklenmedik “Bıraktık” açıklaması damgayı vurdu.

Extinction Rebellion’ı iklim aktivizmine başladığım günden beri çok yakından takip ediyorum. Kısaltılmış adıyla XR, gerçekten radikal bir fikir üzerine kuruldu: İklim faillerinin popülaritesinden çok, vurguladıkları konunun acil bir durum olduğu hissini geliştirmekle ilgilenen bir sivil itaatsizlik hareketiydi. Onların ortaya çıkışı Birleşik Krallık'taki iklim değişikliği protestosunda büyük bir çığır açtı, halkın büyük ilgisini çekti ve dünya çapında dalgalar yarattı. Ancak şimdi Extinction Rebellion, “Bıraktık” başlıklı bir açıklama yaptı. Açıklama şu şekilde web sitelerinden duyuruldu:

Extinction Rebellion’ın açıklaması

XR dört yıl önce sahneye çıktığında, bunun iklim hareketinde, iklim tartışmasında ve genel olarak dünyada yaratacağı sismik değişimi çok az kişi hayal edebilirdi.

Ancak iklim ve ekolojik acil durum üzerine yüksek sesle ve net bir şekilde çınlayan yüksek alarma rağmen, çok az şey değişti. Emisyonlar artmaya devam ediyor ve gezegenimiz artan bir hızla ölüyor.

Kök nedenler? Kârı hayattan üstün tutan bir finans sistemi, halkı bilgilendirmekten ve hesap vermekten aciz bir medya ve yolsuzluğa bulaşmış, adaletsizliği protesto hakkını baskılayan pervasız bir hükümet.

Yeni yıla girerken, birincil taktik olarak kamuyu rahatsız etmekten geçici olarak uzaklaşmak üzerinde tartışmalı bir karar almaya karar verdik. Kesintilerin alarm verme gücünü tanıyor ve kutluyoruz ve sürekli gelişen taktiklerin gerekli bir yaklaşım olduğuna inanıyoruz. Şu anda en çok ihtiyaç duyulan şey, gücün kötüye kullanılmasını ve dengesizliği bozmak, fosil yakıt çağını sona erdirmek için birlikte çalışan adil bir topluma geçişi sağlamaktır. Açgözlü ve kâr düşkünü politikacılarımız bunu baskı olmadan yapmayacaklar.

Bu krize yanıt verirken radikal olmalıyız ve öncekinden farklı bir yaklaşım benimsemek anlamına gelse bile, iklim ve ekolojik acil durumu ele alma çabalarımızda kararlı olmalıyız. Konuşmanın ve eyleme geçmenin suç sayıldığı bir dönemde, kolektif güç oluşturmak, sayıca güçlenmek ve köprüler kurarak gelişmek radikal bir eylemdir.

XR, herkesi bu çalışmaya dahil etmeye ve kimseyi geride bırakmamaya kararlı çünkü herkesin oynayacak bir rolü var. Bu yıl, birlikte durduğumuz ve görmezden gelinmesi imkânsız hâle geldiğimiz için, tutuklanmak yerine katılıma ve barikatlar yerine ilişkiler kurmaya öncelik veriyoruz.

Birleşik Krallık'ta değişim için koşullar hiç bu kadar elverişli olmamıştı, anı yakalamanın zamanı geldi. Birden çok krizin bir araya gelmesi, harekete geçmemiz ve geleneksel ayrımların ötesine geçmemiz için bize eşsiz bir fırsat sunuyor. Bunu kimse tek başına yapamaz ve bu tek bir grubun değil, hepimizin sorumluluğundadır. Rahatsız edici veya zor olabilir, ancak tüm sosyal, çevresel ve adalet hareketlerinin gücü birlikte çalışmakta yatar. Haklarımız elimizden alınırken ve yüksek sesle konuşan ve en çok risk altında olanlar susturulurken, ortak bir zemin bulmalı ve hayatta kalmak için birleşmeliyiz.

İktidardakilerin, açgözlülüklerinin sonuçlarını görmezden gelirken, sıradan insanların pahasına servet ve güç biriktirdikleri bir sır değil. Emisyonlar artmaya devam ediyor, ancak daha az umursayamazlardı. Ancak insanlar umursuyor ve Yurttaş Meclisleri aracılığıyla halkın sesini özgürleştiren ve güçlendiren demokrasi değişiklikleri durumu dengeleyebilir ve hepimizin ihtiyaç duyduğu olumlu toplumsal devrilme noktasını getirebilir.

Geleceğinizi Seçin – 21 Nisan ve sonrası – Büyük Olan – Parlamento Binaları – 100.000 kişi.

XR, iklim aktivizmini bırakmıyor: Bunun yerine, yayınladıkları açıklamada, grubun kitlesel bir hareket inşa etmeyi hedefleyerek kitlesel bir kesintiden vazgeçtiklerini söylüyor. Ancak bazı açılardan, bu değişimi çoktan yaptılar ve yeni nesil radikal protestocular görevi üstlendi.

2018'de eylemlerine başlayan XR aktivistleri, Parlamento Meydanı'na ağaç dikmekten Buckingham Sarayı'nın kapılarına kendilerini yapıştırmaya kadar sivil itaatsizlikle tanınmışlardı. Bazıları banka genel merkezinin ve Sun ve Times gazetelerinin yayıncısı News UK'nin camlarını kırdı. Ancak grup beğenilmekten daha çok, nefret kazandı. Yine de grubun da söylediği gibi, konuşmanın ve eyleme geçmenin suç sayıldığı bir dönemde kolektif güç oluşturmak, sayıca güçlenmek ve köprüler kurarak gelişmek radikal bir eylemdir.

En sıcak Ocak ayı bu yıl Avrupa’da kaydedildi

Geçtiğimiz yılın son günlerinde karşımıza çıkan bir başka haber dizisi, öyle ya da tüm iklim protestocularının yapmaya çalıştığı davanın aciliyetini kanıtladı: Geçtiğimiz Pazartesi, en az sekiz Avrupa ülkesinde şimdiye kadar kaydedilen en sıcak Ocak günüydü ve başka bir haber de “Kaydedilen en sıcak 10 yılın tamamının 2003'ten beri yaşandığını” söylüyordu.

Bir de tabii ki iklim protestocularının doğrudan eylem dalgasının otoyolları ve diğer altyapıyı kapatmasının ardından hükümet tarafından protestolara yeni yasal kısıtlamalar getirildiği gerçeği var. 2022'de Polis, Suç, Hüküm ve Mahkemeler Yasası'nın yürürlüğe girmesi, polise aksamaya neden olan protestoları kısıtlamak için daha fazla yetki verdi. Yeni asayiş kanunu, her ikisi de hapis cezasıyla cezalandırılabilen “rahatsız etme” ve “önemli ulusal altyapıya müdahale” suçlarını getirecek. "Halkı tekrar tekrar rahatsız etmeye kararlı" protestocuları hedef alan yeni "ciddi kesinti önleme emirleri" olabilir.

The Guardian'dan Archie Bland, yine aynı gazetenin çevre muhabiri Damien Gayle ile XR'nin kararının arkasındaki düşünce ve bunun iklim kriziyle ilgili radikal protestoların geleceği için ne anlama geldiği hakkında konuşmuş.

Extinction Rebellion'ın açıklaması, manşetlere oturan "Bıraktık" kelimesiyle özetlenirken, altındaki mesaj bir teslimiyetten çok bir “yeniden yönelim”dir. XR, "birincil taktik olarak kamuyu rahatsız etmekten geçici olarak uzaklaşma" sözü veriyor, ancak aynı zamanda "birlikte durup görmezden gelmemiz imkansız hâle geldiğinden tutuklanmak yerine ilişkilere, barikatlar yerine katılıma öncelik vereceklerini" de söylüyorlar.

XR, bu yeni odağı, daha geniş siyasi iklimdeki kargaşanın, insanların artık şu mesaja daha açık olabileceği anlamına gelen bir iddiaya bağlıyor: "Birleşik Krallık'ta değişim için koşullar hiç bu kadar elverişli olmamıştı, şimdi anı yakalama zamanı. Birden fazla krizin bir araya gelmesi, harekete geçmemiz ve geleneksel ayrımların ötesine geçmemiz için bize eşsiz bir fırsat sunuyor.”

Bu amaçla 21 Nisan'da Parlamento Binası önünde 100 bin kişinin katılmasını umdukları bir protesto planlıyorlar. Damien Gayle, "Onların görüşü, insanların işe gitmesini, radyoda eleştirilmesini engelleyen yıkıcı protestolar yapmanın sıradan bir sendikacıya karşı yabancılaştırıcı olabileceği yönünde" dedi. Yeni yaklaşımları, 21 Nisan protestosunu bu insanlar için daha hoş hâle getirmeyi amaçlıyor.

XR ifadesini yorumlarken çok önemli bir soru kimin adına konuştuğudur. Damien, "XR, merkezi olmayan bir modele göre çalıştığını söylüyor" dedi. "Dolayısıyla, bu açıklamadan sorumlu bir grup olacak, ancak bireysel XR gruplarını daha radikal adımlar atmaktan alıkoyan hiçbir şey yok ve eğer yaparlarsa kapsayıcı bir disiplin yok."

Sıradan bir gözlemci, bu haberi geçmişten ani bir kopuş olarak görebilir ancak radikal bir yaklaşıma mı bağlı kalınacağına veya hareketi genişletmeye mi çalışılacağına ilişkin tartışmalar XR'nin gelişiminin çok erken bir parçası olmuştu. Damien, "Bu, yeni bir şeyden çok hâlihazırda olanların bir yansıması" dedi.

2020'de yayınlanan uzun yazıda Matthew Taylor, Nisan 2019'daki ilk başarılı "isyan"dan kısa bir süre sonra başlayan iç tartışmaları ortaya koyuyor: Bir taraf "nispeten küçük bir insan grubunun momentumu devam ettirmek için "provokatif doğrudan eylemi tırmandırabileceğine" inanıyordu, diğer taraf ise, "Nisan'da elde edilen iyi niyet ve ahlaki zeminin daha geniş bir hareket inşa etmek için kullanılması gerektiğini" düşünüyordu.

Bu tartışma, önde gelen şahsiyetlerin daha yaşlı, orta sınıf, çoğunlukla beyaz aktivistler olarak kendi bakış açılarının darlığını fark edemediği duygusuna bağlıydı. Heathrow Havaalanı’nın önerilen şekilde kapatılmasından vazgeçildi, ancak XR'nin kurucu ortağı Roger Hallam liderliğindeki yeni bir grup tarafından üstlenildi, ama pek başarılı olamadı.

Daha sonraki "isyanlar", ilk Nisan eylemiyle benzer bir rota çizdi, ancak doğrudan eylem daha tanıdık bir yaklaşım hâline geldikçe daha az dikkat çekti. Damien, "XR ilk ortaya çıktığında, yüzlerce tutuklamayla Waterloo Köprüsü'nü günlerce abluka altına alabilecekleri fikriyle tamamen şaşkına dönmüştük" dedi. "Ama şimdi bu tür eylemler neredeyse uysal görünüyor. Biz onlara alıştık.”

Peki “Doğrudan eylem şimdiden gündemden düştü mü”?

Hayır. Ekim 2021'de Insulate Britain adlı yeni bir grup, beş haftalık bir kampanya sırasında işlek yolları kapatarak dramatik bir etki yarattı, Boris Johnson hükümetinin ve medyanın bazı bölümlerinin felç geçirmesine neden olurken, ev izolasyonunu siyasi gündeme taşıma talebini öne süren ileri görüşlü bilim insanlarıyla da başarılı oldular.

Geçen yıl, Insulate Britain'ın yeni bir protesto turuna, Just Stop Oil grubunun doğrudan eylemi eşlik etti ve bu eylemlerden en ünlüsü, grubun Vincent van Gogh'un Ayçiçekleri'ne domates çorbası fırlatılmasıydı. Bu noktada hatırlatmalıyım ki hiç bir sanat eserine herhangi bir zarar verilmemişti. Bu her iki grup da Heathrow protestolarından önce XR'den ayrılan Roger Hallam tarafından ortaklaşa kuruldu. Damien, "Bir zamanlar XR'a ilgi duyan radikal bireyler, şimdiden XR’ı atlıyor ve doğrudan Just Stop Oil gibilerine gidiyor" dedi.

İklim aktivizminde doğrudan eylemin sonu mu geldi?

En iyi yol hakkındaki argümanlar nelerdir?

İklim protesto hareketinde daha az yıpratıcı bir stratejinin ortaya çıkmasının en ilginç ve ikna edici örneklerinden biri de çok yanlış anlaşıldı: Savunucuları, hâlihazırda olanları reddetmek yerine, üzerine inşa etmek konusunda ısrar ediyorlar.

Accidental Gods podcast'ının yakın tarihli bir bölümünde, XR'nin ortaya çıkmasına yardımcı olan ve şu anda daha geniş "ılımlı kanadın" en önde gelen seslerinden biri olan Rupert Read bunu şöyle ifade ediyor: "Şu anda ödeyebileceğimiz en büyük iltifat, Extinction Rebellion'da ve 2019'daki radikal kanadın diğer kısımlarında başardığımız şey, onu tamamen kullanmak, çok daha büyük bir grup insanı aralanmış Overton penceresinden yürümeye teşvik etmek ve bunu mümkün kılmaktır."

Bu argüman, radikal ve ılımlı yaklaşımların karşıt olmaktan ziyade simbiyotik olabileceği, bir yaklaşımın bir aciliyet duygusu uyandırdığı ve diğerinin kritik bir insan kitlesinin bu konuda ne yapabileceklerini görmesine yardımcı olduğu bir geleceği öneriyor olarak görülebilir. Damien, "Bir teoriye göre, radikal kanat aslında daha ılımlı grupları daha popüler hale getirebilir çünkü kıyaslandığında aşırı görünmüyorlar" dedi.

Ancak Read, yıkıcı protestoların devamında azalan getirileri anlıyor gibi görünüyor ve bunların büyük ölçüde tükenmiş bir güç olduğunu ima ediyor. Geçen Ocak ayında Roger Hallam’la yapılan bir YouTube sohbetinde, XR'nin başarılarının "gündelik siyasete hâkim olmayan oldukça zayıf bir başarı olduğunu" söylüyor. “Acil durum moduna geçmedik” diyor.

Diğerleri, daha ılımlı bir yaklaşımın bunu çözmeye yardımcı olacağı konusunda hemfikir değil. Read'den bir başkasına yanıt olarak, Just Stop Oil'den Indigo Rumbelow, kesintilerin "insanları önümüzde gelişen şeyin dehşetini görmeye çağıran bir elektrik çarpması" olduğunu savunuyor. O YouTube videosunda Roger Hallam, farklı bir yaklaşımın aktif olarak ters tepebileceğini öne sürdü: "Eğer ılımlı bir kanat önermesi sunarsanız, insanları ve paçayı kurtarmış olursunuz."

Peki XR'nin kararı doğrudan eylemlerinin sonu anlamına mı geliyor?

Bu pek olası değil: XR içinde yıkıcı yaklaşımı sürdürmeye inananlar, muhtemelen kendilerini tam olarak bunu yapmaya niyetli diğer gruplarla aynı hizaya getirecekler. Ve dün gece Damien, Insulate Britain ve Just Stop Oil'in sivil direnişe bağlı kaldıklarını söylediklerini bildirdi. Yine de haberler, XR içindeki yıkıcı yaklaşımı kaçınılmaz kılan bir tartışmanın kamuoyu tarafından çözüldüğüne işaret ediyor.

Şimdi hayati soru, Hallam'ın haklı olup olmadığı, bunun aktivist enerjisinin dağılması anlamına geleceği mi yoksa Read'in umduğu gibi, yolların kapatılması ve vandalizm hakkındaki önemsiz tartışmaları bir kenara atarak yeni zirvelere ulaşabilecek yeni bir kitle hareketinin habercisi olup olmadığı.

Hepsinin hemfikir olduğu şey ise  görünüyor ki, davanın aciliyetidir. XR bildirisinin dediği gibi: "İklim ve ekolojik acil durumla ilgili yüksek sesle ve net bir şekilde çınlayan alarma rağmen, çok az şey değişti."

Sanıyorum XR içeride ve dışarıda yaşananlara ayak uydurmak adına kendine tekrar bir yer edinmeye çalışıyor. Zaman hangi taktiğin nasıl etki getirdiğini gösterir mi göstermez mi bilemiyorum çünkü benim de içinde bulunduğum iklim gruplarına baktığımda hepimiz bir evrilme durumundayız. İklim eylemini hızlandırmak için deneyebileceklerimizin sınırsız olduğunu bilmek korkutucu değil ancak heyecan verici olarak adlandırılabilir.

Sonuçta XR, 100 bin.000 kişiyi "kilitleri, yapıştırıcıları ve boyaları geride bırakmaya" ve 21 Nisan'da Parlamento Binalarını kuşatmaya çağırıyor. Heyecanla XR ayını bekliyoruz bu sene de…

Geçtiğimiz hafta mevsimsel hastalık yaşadığım için programımı yapamamıştım. Biraz evvel de bahsettiğim Avrupa’da yaşanan aşırı sıcaklardan bahsetmek istiyorum çünkü son zamanlarda Avrupa'da tarihi kış sıcağında binlerce rekor paramparça oldu ve en az yedi ülke Ocak ayında kaydedilen en sıcak hava durumunu Yeni Yıl Günü yaşadı.

2022'den 2023'e geçerken, olağanüstü derecede güçlü bir kış ısı kubbesi Avrupa'nın büyük bir kısmını etkisi altına aldı ve bugüne kadar hiçbir Ocak ayında benzeri görülmemiş bir sıcaklığa sebep oldu. Sıcaklıklar Fransa'dan batı Rusya'ya kadar normalin 10 ila 20 derece üzerine çıkarken, Cumartesi ve Pazartesi günleri arasında çoğu büyük farklarla binlerce rekor kırıldı.

Aşırı sıcak dönemi, Avrupa'nın birçok yerinde rekor düzeyde sıcak geçen bir yılın ardından geldi ve insan kaynaklı iklim değişikliğinin bu tür olağanüstü hava olaylarının sıklığını ve yoğunluğunu nasıl artırdığının bir başka örneğini de göstermiş oldu.

Yılbaşı gününde, sıcaklıklar ilkbahar seviyelerine yükselirken en az yedi ülke Ocak ayında kaydedilen en sıcak havayı gördü: Letonya 11,1 derece; Danimarka 12,6 derece; Litvanya 14,6 derece; Beyaz Rusya 16,4 derece; Hollanda 16,9 derece; Polonya 19,0 derece; ve Çek Cumhuriyeti 19,6 dereceye ulaştı.

Dünya çapındaki hava durumu kayıtlarını izleyenler, yaşanan sıcaklıkları tarihîi olarak nitelendirdi ve kapsamına ve büyüklüğüne inanamadı.

Küresel ısınmanın güncel durumu “mutlak delilik” olarak nitelendirildi

Küresel aşırı hava olaylarını takip eden bir klimatolog olan Maximiliano Herrera, Capital Weather Gang'a gönderdiği metin mesajlarında olayı "tamamen çılgınlık" ve "mutlak delilik" olarak nitelendirdi. Gözlemlenen bazı yüksek gece sıcaklıklarının yaz ortasında bile nadir yaşandığını yazdı.

Herrera, "Avrupa klimatolojisinde şimdiye kadar görülen en aşırı olay" diye yazdı. "Hiçbir şey buna yakın olamaz."

Fransa'da yayın yapan bir meteorolog olan Guillaume Séchet, Pazar gününün Avrupa iklim tarihindeki en inanılmaz günlerden biri olduğunu söyledi.

Londra'da yaşayan bir meteorolog olan Scott Duncan, "Şu anda Avrupa'daki sıcaklığın yoğunluğunu ve boyutunu anlamak zor" diye tweet attı.

Avrupa’da rekor kıran sıcak kış havası kayak pistlerini de kapattı ve tatilİsviçre’nin ulusal hava ve iklim servisi MeteoSwiss, Güney Batıdan esen hafif bir rüzgârın fön etkisiyle birleştiğini ve Alpler’in kuzey tarafında “Haziran ayına yakışır” sıcaklıklar ürettiğini söyledi.

Bu hafta sonu bir kayak Dünya Kupası etkinliğine ev sahipliği yapan İsviçre’nin tatil beldesi Adelboden, bu yılki yarışın neredeyse tamamının yapay kar üzerinde düzenleneceğini belirtti.

1.500 metrede uzun süredir “kar için güvenli” olarak kabul edilen İsviçre’nin doğusundaki Splügen tatil beldesi, Pazartesi günü “kar eksikliği, şiddetli yağış ve yüksek sıcaklıklar” nedeniyle 30 km’lik tüm yamaçlarını bir sonraki duyuruya kadar kapattığını açıkladı. Tesisin teleferik işletmesinden Hacher Bernet, bir avuç dolusu damlayan karı yerden alarak şöyle dedi: “Hava gerçekten çok ıslak, ilkbahardaki gibi. Kayak yapmak için karın bir arada bulunması gerekiyor ama çok fazla su var.”

Fransa’da Méteo France, 2022’nin şimdiye kadar görülen en yüksek sıcaklıklarla sona erdiğini söyledi. Güney Alpler’de ve Kuzeydeki rakımlarda kar yağışının normale yakın olduğu, ancak 2.200 metrenin altında ve Pireneler’de yağışın çok az olduğu belirtildi.

Yamaçların neredeyse yüzde 70’inin 2.000 metrenin üzerinde olduğu Les Deux Alpes gibi yüksek irtifadaki Fransız tatil köyleri, bol kar yağışı ve Noelle beraber yeni yılda neredeyse yüzde 100 doluluğa ulaştı. Ancak orta ve düşük rakımlardaki tatil köyleri zorlu bir sezon ve gelecekle karşı karşıya. Bazı tatil köyleri yürüyüş yolları açmak ve çocuklar için at arabasıyla geziler sunmak gibi alternatifler için çabalıyor. 300 kar makinesi sayesinde pistlerinden ikisini açık tutan Portes de Soleil bölgesinin bir parçası olan Les Gets, dağ bisikletleri için bir telesiyej açtı.

Uzmanlar, küresel ısınmanın kış turizmini kökten değiştirmeye hazır olduğunu ve sıcak koşulların ve kar eksikliğinin geleceğe dair işaret olduğu konusunda uyarıyorlar.

Evet, iklim krizi sebebiyle kayak yapma hayalleri suya düşenlerden sonra bakalım Küresel Kuzey daha başka ne zorluklarla karşılaşacak!